bnagitutyun

Այդ սթրեսի ազդեցությունը մի քիչ թեթեւացնելու համար բժիշկն առաջարկում է, օրինակ, մի քանի բեռնաթափման օրերի օգնությամբ օրգանիզմը պատրաստել ամանորյա տոներին…

Ամանորյա տոներից հետո գրեթե բոլոր մաշկային խնդիրները (հատկապես ալերգիկ եւ քրոնիկ հիվանդությունները), որպես կանոն, սրվում են։ Մաշկաբան-վեներոլոգ Հովհաննես Հովհաննիսյանի խոսքով այս տոների ժամանակ մարդկանց մեծամասնությունը չի կարող պահպանել իրենց սովորական սննդակարգը, իսկ տարբեր ճաշատեսակների խառնումն ու ալկոհոլի չարաշահումը միանգամից անդրադառնում են ինչպես մաշկի վիճակի, այնպես էլ  օրգանիզմի բոլոր օրգանների վրա։

«Գրեթե բոլոր մաշկային հիվանդությունները սրվում են ամանորյա տոներից հետո. ոգելից խմիչքները, շատ տարատեսակ ուտելիքները, օրվա խախտված ռեժիմը մեծ սթրես են օրգանիզմի համար եւ բերում են շատ խնդիրների սրման»,- NEWS.am Medicine-ի թղթակցի հետ զրույցում նշել է բժիշկը։

Այդ սթրեսի ազդեցությունը մի քիչ թեթեւացնելու համար բժիշկն առաջարկում է, օրինակ, մի քանի բեռնաթափման օրերի օգնությամբ օրգանիզմը պատրաստել ամանորյա տոներին։ Հիմա, իհարկե, այս խորհրդին հետեւելն արդեն ուշ է, բայց աշխատեք հիշել այն մյուս տոներին։

Եթե Ձեր մաշկային (կամ այլ) հիվանդությունները նույնպես սրվել են, հնարավոր է՝ պետք է մտածել բժշկի դիմելու մասին։ Մարդկանց մեծամասնության համար ամանորյա տոները դեռ շարունակվում են, բայց այդ օրերին շատ բժիշկներ նույնիսկ ավելի շատ են աշխատում, քանի որ «ամանորյա» սրացումներով շատ մարդիկ են դիմում նրանց։

Եթե Դուք Ձեզ այնքան էլ լավ չեք զգում տոների ընթացքում շատ ուտելու պատճառով, փորձեք Ձեզ համար բեռնաթափման օր եւ նույնիսկ օրեր կազմակերպել, եթե իհարկե, որեւէ հակացուցում չկա։ Բեռնաթափումը կարող է կարգավորել օրգանիզմը եւ բարելավել ինքնազգացողությունը։

bnagitutyun

Ցողուն
Ցողունի կառուցվածքը

Ցողուն, ձևաբանորեն և գործառանապես սննդանյութերի հիմնական օրգանները՝ արմատները և տերևները իրար կապող միակ մասը բույսում։ Օժտված է գագաթնային աճով, որը պոտենցիալապես անսահմանափակ է, և փատստորեն, կախված է մի շարք արտաքին և ներքին պայմաններից։ Քանի որ ցողունը առանցքային օրգան է, այն ունի շառավղային կառուցվածք։ Նրա հյուսվածքներում տարբերկարգի կողքային բջիջներ են առաջանում, որի շնորհիվ նա ընդունակ է ճյուղավորելու և մեծ թվով տերևեր առաջացնելու, դրանով իսկ մեծացնելով բույսի ընդհանուր ասիմիլյացիոն մակերեսը։ Ցողունը նաև հանդիսանում է ասիմիլացիայի օրգան, բայց ավեի մեծ չափով այն ծառայում է պաշարային սննդանյութերի կուտակման համար։

Տարբերում են ցողունի երկու կառուցվածք՝ առաջնային և երկրորդային։

bnagitutyun

Ծաղկավոր բույսերի կրկնակի բեղամնավորում

Դիտարկենք ծածկասերմ բույսրի բեղմնավորման և սերմի զարգացման գգործնթացը։ Ծաղկի մեջ առաջանում են սպորներ (անսեռ բազմացման համար), գամետներ (սեռական պրոցես) տեղի է ունենում բեղմնավորում։ Բեղմնավորման հետևանքով առաջանում են սերմ և պտուղ։

Առէջի փոշանոթներում մեկ դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից մեյոզի հետևանքով առաջանում են չորս հապլոիդ հավաքակազմով միկրոսպորներ, որոնցից յորաքանչրը պատվում է լրացուցիչ թազանթներով և դրանցից հետագայում ձևավորվում է փոշեհատիկը. սկզբում միկրոսպորը կիսվում է միտոզով և առաջացնում է երկու հապլոիդ հավաքակազմով բջիջներ` վեգետատիվ և գեներատիվ:

Գեներատիվ բջիջը հետագյում նույնպես կիսվում է միտոզով և առաջանում են երկու հապլոիդ հավաքակազմով սպերմիում: Վեգետատիվ բջջից հետագայում զարգանում է փոշխողովակը:

Վարսանդի սերմնարանում դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից մեյոտիկ բաժանման արդյունքում առաջանում են չորս բջիջներ հապլոիդ հավաքակազմով, որոնցից երեքը ոչնչանում են, իսկ մեկը (մեգասպորը) երեք միտոտիկ բաժանումներից հետո սկիզբ է տալիս ութ հապլոիդ կորիզներ պարունակող սազմնապարկին, որը գտնվում է սերմնաբողբոջում (սերմնասկզբնակում):

Գեներատիվ բջիջը հետագյում նույնպես կիսվում է միտոզով և առաջանում են երկու հապլոիդ հավաքակազմով սպերմիում: Վեգետատիվ բջջից հետագայում զարգանում է փոշխողովակը:

Վարսանդի սերմնարանում դիպլոիդ հավաքակազմով բջջից մեյոտիկ բաժանման արդյունքում առաջանում են չորս բջիջներ հապլոիդ հավաքակազմով, որոնցից երեքը ոչնչանում են, իսկ մեկը (մեգասպորը) երեք միտոտիկ բաժանումներից հետո սկիզբ է տալիս ութ հապլոիդ կորիզներ պարունակող սազմնապարկին, որը գտնվում է սերմնաբողբոջում (սերմնասկզբնակում): Սաղմնապարկում գտնվող ձվաբջիջն անշարժ է: Վարսանդի սերմնարանում կարող են լինել մեկ կամ մի քանի սերմնաբջիջներ: Սաղմնապարկը, բացի հապլոիդ ձվաբջջից, պարունակում է դիպլոիդ կենտրոնական բջիջ, որը մասնակցում է բեղմնավորմնը և գտնվում է սաղմնապարկի կենտրոնում: Կան նաև մի քնի հապլոիդ բջիջներ։
Փոշեհատիկի տեղափոխումը այլ բույսերի վարսանդի սպիի վրա կոչվում է խաչաձև փոշոտում, որը բարձրացնում է փոփոխականությունը։ Բույսերի խաչաձև փոշոտումը կարող է իրականացվել քամու, միջատների միջոցով և այլ եղանակով: Խաչաձև փոշոտվող շատ բույսերի մոտ հնարավոր է նաև ինքնափոշոտում, որը կանխելու համար բույսերն ունենում են հատուկ հարմարանքներ: Դրանցից են նույն ծաղկի փոշեհատիկների հասունացման տարբեր ժամկետներ, վարսանդների ավելի երկար լինելն առէջներից և այլ հարմարանքներ:

Փոշոշեհատիկներկ արտաքին մակերևույթը հաճախ անհարթ է, խորդուբորդ, իսկ վարսանդի սպիի վրա արտադրվում է կպչուն նյութ, որը պահում է փոշեհատիկը: Փոշեհատիկն, ընկնելով վարսանդի սպիի, ծլում է` առաջացնելով փոշեխողովակ, որով սպերմիումները տեղափոխվում են սաղմնապարկ, որտեղ և տեեղի է ունենում բեղմնավորումը։

Փոշեխողովակում գտնվում են երկու սպերմիում։

Երբ փոշեխողովակ մտնում է սաղմնապարկի մեջ, սպերմիումնորից մեկը միձուլման դիպլոիդ զիգոտ, որից զարգանում է ապագա բույսի սազմը։ Երկրորդ սպերմիումը միաձուլվում է դիպլոիդ կենտրոնական բջիջ հետ՝ առաջացնելով քրոմոսոմների տրիպլոիդ հավաքակազմով նոր բջիջ։ Դրանցից առաջանում է սերմի էնդոսպերմը։ Սազմնապարկից (սերմնաբողբոջ, սերմնասկզբնակ ) ձևավորվում է սերմը, իսկ սազմնապարկի պատից պտղապարկը։ Բոլոր ծաղկավոր բույսերին բնորոշ այս սեռական պրոցեսը կոչվում է կրկնակի բեղմնավորում։ Այն հայտնաբերվել է 1898 թ. ռուս բուսաբան Ս. Գ. Նավաշինի կողմից։

bnagtutyun

Մերկասերմերի բազմացումը

Մերկասերմերը բազմանում են սերմերով, որոնք առաջանում են կոներում և մերկ վիճակում գտնվում են կոների թեփուկների արանքում։ Գարնանը սոճու նույն բույսի ճյուղերի վրա առաջանում են կանաչադեղնավուն արական կոներ և կարմրավուն իգական կոներ։ Գարնանը փոշեհատիկները քամու միջոցով արական կոներից տեղափոխվում են իգական կոնի սերմնբողբոջների վրա և տեղի է ունենում փոշոտոմ։ Փոշեհատիկը` փոշեմուտքով թափանցում է սերմնաբոզբոջ: Այնուհետև իգական կոների թեփուկները խեժով սոսնձվում, կպչում են և ամուր փակվում: Ձվաբջջի հասունացման պահին փոշեհատիկը ծլում է, փոշեխողովակով երկու սպերմանները հասնում են սերմնաբողբոջում գտնվող արքեգոնիումին: Նրանցից մեկը միանում է ձվաբջջին, տեղի է ունենում բեղմնավորում` առաջանում է զիգոտ (բեզմնավորված ձվաբջիջ)։ Զիգոտից առաջանում է սաղմը, իսկ սերմնաբողբոջից` սերմը: Սերմերը կոների թեփուկների վրա դասավորված են զույգ-զույգ, բաց վիճակում` մերկ, որի պատճառով բոլոր փշատերևները կոչվում են մերկասերմեր։ Իգական կոները աստիճանաբար են աճում։ Սկզբում նրանք կանաչավուն են, իսկ երբ սերմերը հասունանում են, փայտանում են ու դառնում դարչնագույն։ Սոճու սերմերը հասունանում են փոշոտումից և բեղմնավորումից մեկ ու կես տարի հետո, իսկ կոներից թափվում են երկու տարի հետո։ Սերմը կազմված է սաղմից, էնդոսպերմից և սերմնամաշկից։ Սերմերն ունեն թաղանթաթևեր, որոնց օգնությամբ քամու միջոցով թռչում են ու տարածվում։ Նպաստավոր պայմաններում սերմերը ծլում են և առաջացնում են նոր բույս։

bnagitutyun

Պտերանմաններ

Պտերի (պտերանմանների) բազմացումը նույնպես կատարվում է սեռական և անսեռ սերունդների հերթափոխումով: Հասուն` տերևացողուննավոր պտերը անսեռ սերունդն է։ Պտերների տերևի ստորին մակերեսին գտնվող գորշ թմբիկները կոչվում են սպորանգիումներ, որոնց մեջ հասունաում են սպորները։ Առանձին սպորանդիումներն անզեն աչքով դժվար է տեսնել։ Սպորները շատ փոքր են և կարելի է տեսնել միայն մանրադիտակով։ Յուրաքնչյուր սպոր իրենից ներկաըացնում է մեկ բջիջ` կորիզով, ցիտոպլազմայով և սննդսնյութերի անհրաժեշտ պաշարով: Սպորների հասունանալուց հետո սպորանգիումների պատերը պատռվում են, և սպորները քամու օգնությամբ տարածվում են: Ընկնելով խոնավ հոցի վրա` սպորները ծլում են, և նրանցից առաջանևմ են 1-2 սանտիմետր տրամագծով կանաչ սրտաձև թիթեղիկ՝ նախածիլ։ Նախածիլը ռիզոիդներով ամրանում է հողին։ Հողի կողմին ուղղված նախածիլի ստորին մասում զարգանում են արական և իգական սեռական օրգաններ։ Արական սեռական օրգանները կոչվում են անթերիդներ, իսկ իգականը` արքեգոնիումներ: Նրանց մեջ զարգանում են սերմնաբջիջներ և ձվաբջիջներ: Նախածիլը պտերի սեռական սերունդն է: Ջրի կաթիլով սերմնաբջիջները լողում են դեպի ձվաբջիջները, թափանցում են նրանց մեջ: Գամետները միաձուլվում են և կատարվում է բեղմնավորում: Բեղմնավորումից հետո ձևավորվում է կանաչ նախածիլի հաշվին: Սաղմն անմիջապես սկսում է ծլել, առաջանևմ է մանր տերևներով երիտասարդ պատերը: Հետագա զարգացումը և հասուն պտերի առաջացումը դանդաղ են ընթանում: Միայն մի քանի տարի անց ձևավորվում են պտերի խոշոր տերևները: Պտերը բազմանում են նաև վեգետատիվ ճանապարհով` կոճղարմատների առանձին մասերով։

Մերկասերմերի բազմացումը

Մերկասերմերը բազմանում են սերմերով, որոնք առաջանում են կոներում և մերկ վիճակում գտնվում են կոների թեփուկների արանքում։ Գարնանը սոճու նույն բույսի ճյուղերի վրա առաջանում են կանաչադեղնավուն արական կոներ և կարմրավուն իգական կոներ։ Գարնանը փոշեհատիկները քամու միջոցով արական կոներից տեղափոխվում են իգական կոնի սերմնբողբոջների վրա և տեղի է ունենում փոշոտոմ։ Փոշեհատիկը` փոշեմուտքով թափանցում է սերմնաբոզբոջ: Այնուհետև իգական կոների թեփուկները խեժով սոսնձվում, կպչում են և ամուր փակվում: Ձվաբջջի հասունացման պահին փոշեհատիկը ծլում է, փոշեխողովակով երկու սպերմանները հասնում են սերմնաբողբոջում գտնվող արքեգոնիումին: Նրանցից մեկը միանում է ձվաբջջին, տեղի է ունենում բեղմնավորում` առաջանում է զիգոտ (բեզմնավորված ձվաբջիջ)։ Զիգոտից առաջանում է սաղմը, իսկ սերմնաբողբոջից` սերմը: Սերմերը կոների թեփուկների վրա դասավորված են զույգ-զույգ, բաց վիճակում` մերկ, որի պատճառով բոլոր փշատերևները կոչվում են մերկասերմեր։ Իգական կոները աստիճանաբար են աճում։ Սկզբում նրանք կանաչավուն են, իսկ երբ սերմերը հասունանում են, փայտանում են ու դառնում դարչնագույն։ Սոճու սերմերը հասունանում են փոշոտումից և բեղմնավորումից մեկ ու կես տարի հետո, իսկ կոներից թափվում են երկու տարի հետո։ Սերմը կազմված է սաղմից, էնդոսպերմից և սերմնամաշկից։ Սերմերն ունեն թաղանթաթևեր, որոնց օգնությամբ քամու միջոցով թռչում են ու տարածվում։ Նպաստավոր պայմաններում սերմերը ծլում են և առաջացնում են նոր բույս։

bnagitutyun

Կանաչ մամուռներ

Կանաչ մամուռները բազմանում են սեռական և անսեռ սերունդների հերթափոխով։ Ամռանն ուշադիր դիտելով կարելի է նկատել, որ մամուռներիի առանձին ցողունների կարմրագորշ գագաթներերին, տերևների միջև գտնվում են երկարավուն պարկիկներ, որոնք լցված են բազմաթիվ մանր բջիջներով։ Դրանք արական սեռական օրգաններն են, որտեղ զարգանում են շարժունակ սերմնաբջիջները ` արական գամետները կամ սպերմատոզոիդները։ Մամուռի այդ առանձնյակը կոչվում է արական։Վառ գունավորում չունեցող մյուս ցողունիկների գագաթին ձևավորվում են սափորաձև իգական սեռական օրգաններ , որտեղ զագանում են ավելի խոշոր բջիջներ ` ձվաբջիջներ։ Դա իգական առանձնյակ է։ Այս 2 տեսկի ցողունները այլ կերպ կոչվում են սերունդ, որոնց վրա զարգանում են սեռական սերունդ, որոնց վրա զարգանում են սեռական բջիջները՝ սպերմատոզոիդներ և ձվաբջիջները։ Անձրևաջրի կաթիլների միջոցով արական բույսից սերմնաբջիջները լողում են դեպի իգական բույսերի գագաթը, այնտեղ հանդիպում ձվաբջջին, և տեղի է ունենում բեղմնավորում ` սպերմատոզոիդի և ձվաբջջի պարունակությունը միաձուլվում է։ Բեղմնավորումից հետո ձևավորվում է զիգոտը , իսկ հաջորդ տարում զիգոտից նույն ցողունի (իգական բույսի) գաաթին զարգանում են ոտիկը և սպորներով լցված տուփիկը։ Տուփիկը կազմված է սափորիկից և կափարիչից , ներսում գգգտնվում է սպորանիումը , որտեղ հասունանում են սպորները։ Ոտիկը և տոփիկը համարվում են մամուռների անսեռ սերունդ։ Սպորները չոր եղանակին բացված տուփիկից ընկնու են և քամու միջոցով տարածվոււմ։Ընկնելով խոնավ հողի վրա , դրանք ծլում են և առաջացնում նուրբ , կանաչ , ճյուղավորված թելիկներ։ Այդ ճյուղավորված թելերի վրա առաջանում են բողբոջներ, որոնցից կրկին զարգանում են մամուռի արական և իգական բույսերը։

bnagitutyun

Կանաչ մամուռներ

Կանաչ մամուռները բազմանում են սեռական և անսեռ սերունդների հերթափոխով։ Ամռանն ուշադիր դիտելով կարելի է նկատել, որ մամուռներիի առանձին ցողունների կարմրագորշ գագաթներերին, տերևների միջև գտնվում են երկարավուն պարկիկներ, որոնք լցված են բազմաթիվ մանր բջիջներով։ Դրանք արական սեռական օրգաններն են, որտեղ զարգանում են շարժունակ սերմնաբջիջները ` արական գամետները կամ սպերմատոզոիդները։ Մամուռի այդ առանձնյակը կոչվում է արական։Վառ գունավորում չունեցող մյուս ցողունիկների գագաթին ձևավորվում են սափորաձև իգական սեռական օրգաններ , որտեղ զագանում են ավելի խոշոր բջիջներ ` ձվաբջիջներ։ Դա իգական առանձնյակ է։ Այս 2 տեսկի ցողունները այլ կերպ կոչվում են սերունդ, որոնց վրա զարգանում են սեռական սերունդ, որոնց վրա զարգանում են սեռական բջիջները՝ սպերմատոզոիդներ և ձվաբջիջները։ Անձրևաջրի կաթիլների միջոցով արական բույսից սերմնաբջիջները լողում են դեպի իգական բույսերի գագաթը, այնտեղ հանդիպում ձվաբջջին, և տեղի է ունենում բեղմնավորում ` սպերմատոզոիդի և ձվաբջջի պարունակությունը միաձուլվում է։ Բեղմնավորումից հետո ձևավորվում է զիգոտը , իսկ հաջորդ տարում զիգոտից նույն ցողունի (իգական բույսի) գաաթին զարգանում են ոտիկը և սպորներով լցված տուփիկը։ Տուփիկը կազմված է սափորիկից և կափարիչից , ներսում գգգտնվում է սպորանիումը , որտեղ հասունանում են սպորները։ Ոտիկը և տոփիկը համարվում են մամուռների անսեռ սերունդ։ Սպորները չոր եղանակին բացված տուփիկից ընկնու են և քամու միջոցով տարածվոււմ։Ընկնելով խոնավ հողի վրա , դրանք ծլում են և առաջացնում նուրբ , կանաչ , ճյուղավորված թելիկներ։ Այդ ճյուղավորված թելերի վրա առաջանում են բողբոջներ, որոնցից կրկին զարգանում են մամուռի արական և իգական բույսերը։

Ծաղկի կառուցվածքը

1. Ծաղկի կառուցվածքը Վիկտորիա Միկաիլ
2. Ընձյուղի կառուցվածքը Մի վեգետատիվ շրջանում զարգացող ցողունը իր վրա տերևներով ու բողբոջներով կոչվում է ընձյուղ: Այն ապահովում է բույսի օդային սնուցումը: Ընձյուղը, որը կազմված է ցողունից, բողբոջներից և տերևներից անվանում են վեգետատիվ, իսկ ծաղիկներով ընձյուղը արդեն լինում է գեներատիվ ընձյուղ: Ցողունը բույսի համար կատարում է հիմնականում փոխադրական և հենարանային գործառույթ:
3. Ընձյուղի տերևները Տերևները սովորաբար կազմված են լինում տերևաթիթեղից, իսկ միացած են լինում ցողունին տերևակոթով: Այդպիսի տերևները կոչվում են կոթավոր տերևներ: Կան տերևներ, որոնք չունեն արտահայտված տերևակոթ. դրանք կոչվում են նստադիր տերևներ: Եթե տերևակոթին միացած է մեկ տերևաթիթեղ, ուրեմն տերևը պարզ է, իսկ եթե մեկից ավել տերևաթիթեղներ են միացած լինում:
4. Ընձյուղի փոփոխություն և բողբոջներ Ընձյուղը ենթարկվում է ձևափոխության, որը կատարում է սննդանյութերի կուտակում, վեգետատիվ բազմացում, տարվա անբարենպաստ պայմաններին դիմանալու գործառույթներ: Բողբոջը սաղմնային ընձյուղ է: Նրանք լինում են գագաթային և կողքային, գեներատիվ և վեգետատիվ:
Բազմաբջիջ կանաչ ջրիմուռներ

Բազմաբջիջ ջրիմուռները բազմանում են վեգետատիվ և սեռական եղանակով։ Սեռական բազմացումը կատարվևմ է անբարենպաստ պայմանների դեպքում։ Միանման թելիկները պատվում են լորձով, մոտենում և միանում են միմյանց, նրանց բջիջների միջև առաջանևմ են կամրջակներ որոնցով մի բջջի պարունկությունն անցնում է մյուսի մեջ։ Կորիզները միաձուլվում են առաջացնում են զիգոտ, որը պատվում է թաղանթով։ Հանգստի շրջանից հետո զիգոտից առաջանում է դուստրսպորոգիրա։ Սեռական բազմացման այդ եղանակը կոչվում է Կոնյուգացիա։